Phân tích vai trò hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước đối với việc đảm bảo pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước (8 điểm)

Bài tập học kỳ môn Luật Hành chính Lời mở đầu Bảo đảm pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước có nghĩa là bằng những cơ chế và hoạt động pháp lý làm cho pháp luật được thực hiện có hiệu quả trong thực tế và hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước. Có nhiều biện pháp để bảo đảm pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước như thông qua hoạt động kiểm tra của các cơ quan hành chính nhà nước, thông qua hoạt động xét xử của tòa án nhân dân, thông qua hoạt động khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo,… Một trong số đấy phải nhắc đến hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước. Hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước như Quốc hội hay Hội đồng nhân dân trong nhiều năm trở lại đây rất thu hút được sự chú ý quan tâm của nhân dân, cho thấy đây là một hoạt động có tầm ảnh hưởng cũng như vai trò hết sức lớn. Do vậy, em xin chọn đề bài “Phân tích vai trò hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước đối với việc đảm bảo pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước”. I. Hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước. Giám sát là chức năng hiến định của các cơ quan quyền lực nhà nước. Chức năng này xuất phát từ địa vị chính trị - pháp lý của Quốc hội, Hội đồng nhân dân. Đây là những cơ quan đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân, do nhân dân bầu ra và chịu trách nhiệm trước nhân dân. Đó là những cơ quan trực tiếp nhất nhận quyền lực của nhân dân, thay mặt nhân dân thực hiện mọi quyền lực nhà nước. Mặt khác còn xuất phát từ tính chất chấp hành và điều hành của hoạt động quản lý hành chính nhà nước trong quan hệ đối với hoạt động lập pháp. 1. Quốc hội Ngoài chức năng lập hiến, lập pháp, Quốc hội còn thực hiện quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của Nhà nước, thực hiện quyền giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp, luật và nghị quyết của Quốc hội, (Điều 83, Điều 84 Hiến pháp 1992). Như vậy, đối tượng giám sát của Quốc hội là mọi hoạt động của tất cả các cơ quan nhà nước không có ngoại lệ. Quốc hội giám sát về tính hợp pháp trong các hoạt động của cả bộ máy nhà nước. Hoạt động giám sát của Quốc hội được thực hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau: - Thực hiện trên kỳ họp qua nghe báo cáo của Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, thảo luận, đánh giá các báo cáo đó: 2 Bài tập học kỳ môn Luật Hành chính - Thông qua quyền chất vấn của đại biểu Quốc hội đối với Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ trưởng và các thành viên khác của Chính phủ; Chánh án Toà án nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, người bị chất vấn phải trả lời chất vấn trước Quốc hội tại kỳ họp. Trong trường hợp cần điều tra thì Quốc hội có thể quyết định cho trả lời trước Uỷ ban Thường vụ Quốc hội hoặc kỳ họp sau của Quốc hội hoặc trả lời bằng văn bản. - Các Uỷ ban, Hội đồng của Quốc hội giúp Quốc hội thực hiện quyền giám sát và trên các kỳ họp báo cáo trước Quốc hội về hoạt động của mình trong các bản báo cáo thẩm tra, thuyết trình... (thẩm tra các dự án luật, pháp lệnh của Uỷ ban pháp luật, thẩm tra thực hiện ngân sách của Uỷ ban kinh tế và ngân sách...). Uỷ ban Thường vụ Quốc hội là cơ quan, một mặt, giúp Quốc hội, mặt khác, còn trực tiếp thực hiện quyền giám sát việc thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, giám sát hoạt động của Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, giám sát hoạt động của Hội đồng nhân dân, đồng thời có quyền đình chỉ việc thi hành các văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội và trình Quốc hội quyết định việc bãi bỏ các văn bản đó, đối với những văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao trái với pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thì bãi bỏ. - Các tổ đại biểu và từng đại biểu, một mặt, giúp Quốc hội giám sát hoạt động của Chính phủ, mặt khác, còn trực tiếp giám sát hoạt động của các cơ quan quản lý hành chính nhà nước, cán bộ quản lý, có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước áp dụng các biện pháp và khắc phục việc làm vi phạm pháp luật, chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, yêu cầu cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang trả lời những vấn đề mà đại biểu Quốc hội quan tâm. Người phụ trách của các cơ quan, tổ chức, đơn vị có nghĩa vụ trả lời những vấn đề mà đại biểu Quốc hội yêu cầu trong thời hạn luật định. Ngoài ra, hoạt động giám sát của đại biểu Quốc hội là thông qua tiếp xúc với cử tri để nghe yêu cầu, kiến nghị, khiếu nại và tố cáo của cử tri hoặc bằng cách tham dự kỳ họp của Hội đồng nhân dân. Trong trường hợp đặc biệt, Quốc hội có thể thành lập những đoàn kiểm tra đặc biệt, những Uỷ ban lâm thời để kiểm tra, xem xét những vụ việc đặc biệt. 2. Hội đồng nhân dân Với vai trò, vị trí là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Hội đồng nhân dân các cấp thực hiện giám sát hoạt động của Uỷ ban nhân dân, các cơ quan chuyên 3 Bài tập học kỳ môn Luật Hành chính môn của Uỷ ban nhân dân, các xí nghiệp, cơ quan, tổ chức trực thuộc mình cũng như trực thuộc cấp trên đóng tại địa phương. Hoạt động giám sát có thể được thực hiện trên kỳ họp Hội đồng nhân dân bằng cách nghe báo cáo và thảo luận, đánh giá báo cáo của Uỷ ban nhân dân, của cơ quan chuyên môn bằng cách chất vấn trên kỳ họp đối với Chủ tịch và các thành viên Uỷ ban nhân dân, Thủ trưởng các cơ quan chuyên môn của uỷ ban; bằng hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân và các ban của hội đồng; bằng hoạt động của các nhóm đại biểu và đại biểu trong khu vực bầu cử. Ngoài ra, một hình thức giám sát quan trọng là thông qua việc giải quyết các đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân để giám sát. Phạm vi giám sát của Hội đồng nhân dân bao gồm toàn diện mọi vấn đề và lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước đối với mọi cơ quan, tổ chức nhà nước trên đơn vị hành chính tương ứng bất luận cơ quan, tổ chức đó trực thuộc cơ quan nào. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân đối với hành chính có căn cứ, phạm vi, nội dung, hình thức và phương pháp tương tự như hoạt động giám sát của Quốc hội, nhưng ở nấc thang quyền lực thấp hơn, trên địa bàn lãnh thổ xác định. II. Pháp chế và bảo đảm pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước Nội dung của pháp chế rất phong phú, trong đó nội dung cơ bản nhất là sự triệt để tôn trọng pháp luật của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và công dân. Chính từ nội dung này mà pháp chế là một trong những nguyên tắc cơ bản nhất của quản lý hành chính nhà nước. Bảo đảm pháp chế được hiểu như là những điều kiện, những phương tiện và những khả năng thực hiện trên thực tế đối với pháp luật hiện hành nhằm xây dựng và củng cố chính quyền của dân, do dân và vì dân, bảo vệ các quyền và nghĩa vụ của công dân trên tất cả các mặt của đời sống xã hội. Việc bảo đảm pháp chế có ý nghĩa to lớn trong quản lý nhà nước nói chung, trong quản lý hành chính nhà nước nói riêng. Quản lý hành chính nhà nước là một hoạt động có mục đích. Những mục đích, mục tiêu cơ bản định ra trước cho hoạt động quản lý và kết quả của việc đạt được mục đích, mục tiêu đó phản ánh hiệu quả của việc quản lý. Hiệu quả của quản lý vì vậy phải được tiến hành trên cơ sở những nguyên tắc nhất định. Ðặc biệt, khi Luật hành chính thực định vẫn còn chưa được tập trung- chỉ là tập hợp các văn bản về quản lý nhà nước, tồn tại dưới nhiều hình thức văn bản pháp lý không cao, thì nguyên tắc quản lý hành chính nhà nước là một đòi hỏi bức thiết và sự tuân thủ hệ thống các nguyên tắc càng đòi hỏi chặt chẽ. 4 Bài tập học kỳ môn Luật Hành chính III. Vai trò của hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước đối với việc đảm bảo pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước 1. Giám sát trong lĩnh vực lập quy Khi ban hành quy phạm pháp luật thuộc phạm vi thẩm quyền của mình, các cơ quan hành chính nhà nước phải tôn trọng pháp chế xã hội chủ nghĩa, phải tôn trọng vị trí cao nhất của hiến pháp và luật, nội dung văn bản pháp luật ban hành không được trái với hiến pháp và văn bản luật, chỉ được ban hành những văn bản quy phạm pháp luật trong phạm vi thẩm quyền và hình thức, trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. - Giám sát việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật trong quản lý hành chính nhà nước đúng thẩm quyền. Pháp luật quy định cho mỗi chủ thể quản lý hành chính nhà nước có những thẩm quyền nhất định để giải quyết các công việc khác nhau của quản lý hành chính nhà nước và đi kèm với đó là được ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong phạm vi thẩm quyền. Giám sát nhằm đảm bảo cho nội dung của văn bản đó chỉ quy định hoặc giải quyết các vấn đề thuộc thẩm quyền của chủ thể đã được pháp luật xác định. Giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước đối với hoạt động này cần xem xét và nghiên cứu hệ thống pháp luật hiện hành để xem chủ thể đó có thẩm quyền quyết định công việc đó hay không. Việc cơ quan, địa phương này giải quyết, can thiệp vào công việc của cơ quan, địa phương khác, ngành này giải quyết công việc của ngành khác, địa phương vi phạm thẩm quyền của trung ương và ngược lại, đều là những việc làm vi phạm. - Giám sát nội dung hợp pháp và thống nhất của các văn bản pháp luật trong quá trình quản lý hành chính nhà nước Trong quá trình thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước, các chủ thể quản lý hành chính nhà nước thực hiện việc ban hành các văn bản pháp luật với những nội dung khác nhau. Giám sát các văn bản pháp luật trong quá trình quản lý hành chính nhà nước có phù hợp với các văn bản pháp luật của chủ thể quản lý hành chính nhà nước ở cấp trên và các văn bản pháp luật do cơ quan quyền lực nhà nước cùng cấp ban hành hay không. Các văn bản dùng để giải quyết các công việc cụ thể của quản lý hành chính nhà nước có nội dung phù hợp với pháp luật, hình thành trên cơ sở pháp luật và để thi hành hay chỉ đạo thực hiện pháp luật hay không. - Giám sát việc ban hành các văn bản pháp luật trong quản lý hành chính nhà nước đúng tên gọi và hình thức được pháp luật quy định. 5 Bài tập học kỳ môn Luật Hành chính Hiến pháp, các luật về tổ chức nhà nước có những quy định về các loại văn bản pháp luật mà các chủ thể quản lý hành chính được phép ban hành. Đặc biêt luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã xác định cụ thể tên gọi và hình thức các loại văn bản quy phạm pháp luật mà các chủ thể có thẩm quyền được phép ban hành trong hoạt động của mình. Ngoài ra, các văn bản phải được ban hành theo đúng trình tự thủ tục do pháp luật quy định. 2. Giám sát trong lĩnh vực tổ chức, thực hiện pháp luật Việc áp dụng quy phạm pháp luật phải phù hợp với yêu cầu của luật và các văn bản quy phạm pháp luật khác, phải thiết lập trách nhiệm pháp lý đối với các chủ thể áp dụng quy phạm pháp luật, mọi vi phạm phải xử lý theo pháp luật, áp dụng pháp luật phải đúng nội dung, thẩm quyền và phải tôn trọng những văn bản quy phạm pháp luật do chính cơ quan ấy ban hành. Tổ chức thực hiện pháp luật trong quản lý hành chính nhà nước thực chất là hoạt động tổ chức thực hiện nội dung các văn bản pháp luật do các chủ thể quản lý hành chính nhà nước ban hành cũng như thực hiện các hành vi quản lý hành chính nhà nước khác thông qua những hình thức và phương pháp nhất định. Giám sát để đảm bảo cho pháp luật trở thành hiện thực trong thực tiễn quản lý hành chính nhà nước, làm cho quản lý hành chính nhà nước thực sự phát huy được hiệu lực. Tôn trọng các văn bản quy pháp luật về thẩm quyền và nội dung ban hành. Cả hai bên chủ thể quản lý hành chính nhà nước và đối tượng bị quản lý khi thực hiện các hoạt động của mình đều phải tuân thủ yêu cầu này. Có giám sát để tránh tình trạng lạm quyền, không tuân thủ các nghĩa vụ được pháp luật quy định phải được loại trừ khỏi hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Giám sát để đảm bảo cho các quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và cá nhân trong quản lý hành chính nhà nước được tôn trọng và đảm bảo thực hiện. Đồng thời, giám sát để phát hiện và xử lý nghiêm minh kịp thời đúng pháp luật các hành vi vi phạm pháp luật trong quản lý hành chính nhà nước, các cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính nhà nước. 3. Giám sát xử lý sai phạm Các chủ thể quản lý hành chính nhà nước phải chịu trách nhiệm do những sai phạm của mình trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và phải bồi thường cho công dân. Chính vì vậy, hoạt động giám sát sẽ đảm bảo cho việc xử lý sai phạm này được diễn ra một cách thực sự, tránh tình trạng làm sai nhưng không sửa, không chịu gánh trách nhiệm, đảm bảo cho sự nghiêm minh của pháp luật. 6